پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

۶ چهره برجسته عدالت اقتصادی و عدالت اجتماعی مشهور به حلقه دین و اقتصاد، با حمایت از مسعود پزشکیان، مردم را دعوت کرده‌اند در دور دوم انتخابات ریاست جمهوری حضور بیابند و به پزشکیان رای بدهند. دکتر حسین راغفر، استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا، دکتر علی عرب مازار یزدی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، سید غلامحسین حسنتاش، عضو هیات علمی موسسه مطالعات انرژی، سید محمد بحرینیان، پژوهشگر توسعه و صنعتگر، دکتر محمدرضا واعظ مهدوی، نظریه پرداز اقتصاد سلامت و دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی در این خصوص بیانیه مشترک صادر نمودند.

فرشاد مومنی که در نشست موسسه مطالعات دین و اقتصاد و با عنوان «بررسی رویکرد‌های نظری و تجربی در استقرار نظام ارزیابی صندوق‌های بازنشستگی کشور» سخن می‌گفت، با تاکید بر فوریت حل بحران این صندوق ها، این بحران‌ها را ناشی از سیاست‌هایی مانند تعدیل ساختاری اقتصاد ایران و نگاه چرتکه‌ای به این صندوق‌ها دانست و از فساد و مدیران نالایق در این صندوق‌ها انتقاد کرد. وی بیان داشت که در نظام تصمیم گیری ما افرادی هستند که شخصا آدم‌های محترمی هستند، اما صلاحیت تخصصی در زمینه اقتصاد توسعه ندارند. استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی گفت، در شبکه‌های مجازی نطق قدیمی آقای رییس جمهور فعلی را می‌بینیم که می‌خواهد به دولت قبلی طعنه بزند و خطاب به دولت قبل می‌گوید «شما کاری کردید که قیمت دلار به ۵ هزار رسیده است»، ولی الان وقتی قیمت دلار را می‌بیند، چه حالی می‌شود؟ گزارش بدهد که چه تحویل گرفته، چه وعده داده و کارنامه اش چیست؟ شرم نمی‌کنند و راحت می‌گویند که از افزایش نرخ ارز سود نمی‌بریم و نقشی در آن نداریم.

فرشاد مومنی، اقتصاددان و رئیس موسسه دین و اقتصاد در نشست دانایی و توسعه و رونمایی از کتاب اندیشه بی‌خانمان می‌گوید که در واقع همه چیز در جامعه ما دفرمه و از ریخت افتاده است. حال سوال این است که چرا چنین اتفاقی رخ داده است. پاسخ مشخص است، زیرا این امر در کادر نظام حیات جمعی دیده نشده یا نخواسته که دیده بشود. در چنین شرایطی سیاستگذاری اقتصادی ما شبیه انتخابات برگزار کردن ما می‌شود. به همبن دلیل رضاقلی دغدغه دارد که چرا این علوم کارکرد ندارند. این به این معنا نیست که اصحاب علم درک ندارند که چه اتفاقی رخ داده است بلکه آنچنان هویت جمعی پیدا نمی‌کند که اثربخشی داشته باشد. اگر حکومت بخواهد رابطه خود با مردم را در استاندارد ۲۷۰ سال پیش نگه دارد نمی‌توان دانش‌بنیان شد، این را رضاقلی در کتاب سراب گرایی صنعتی در جامعه قبایلی ایران و ضرورت در مرکزیت قرار گرفتن علم و فناوری در توسعه، بیان کرده بود. دوستانی که به نسل من می‌گویند که تو هم آن زمان انقلاب بودی پس باید عذرخواهی کنید به آن‌ها توصیه می‌کنم که کتاب تاریخ بی خردی خانم باربارا تاکمن را بخوانند. در این کتاب، پنج نفطه عطف تاریخ بشر را بررسی کرده و تصریح دارد که عادی‌ترین انسان‌های تاریخ، واقعیت را درک می‌کردند، اما در ساختار قدرت حاکمان موضوعات دم دستی ساده را درک نکرده بودند. فردی عذرخواهی بکند با نکند بیشتر سطح فهم خود را از پدیده انقلاب اجتماعی منعکس می‌کند. ضمن اینکه گره‌ای هم با عذرخواهی من باز نمی‌شود. شبیه موضوعی که در مورد انقلاب مطرح می‌شود در مورد توسعه هم مطرح می‌شود. همچنانکه برخی به صراحت اعلام می‌کنند که میلی به توسعه ندارند. حیاتی‌ترین مسائل هم تا زمانی که هویت جمعی در کشور پیدا نکنند نمی‌توانند در مسیر اعتلا قرار گیرند. مساله توسعه یک مساله اجتناب‌ناپذیر است و اگر به صورت فعال و خلاق با توسعه روبرو نشویم در نتیجه سیلی خواهیم خورد. از ربع پایانی قرن بیستم کشور‌ها وارد یک مدار جدید به نام عصر دانایی شدند و انقلاب دانایی و اقتصاد مبتنی بر دانایی به مثابه یک شیوه تولید و همزمان به مثابه یک نظام حیات جمعی باید مورد توجه قرار بگیرد. کشور‌های در حال توسعه در موج اول انقلاب صنعتی فکر می‌کردند که صنعتی شدن یک امر انتزاعی بوده و صرفا با جابجایی ماشین‌آلات محقق می‌شود برای همین بر این باور بودند که دیگران ماشین‌آلات صنعتی تولید کردند و ما خریداری کرده و صنعتی می‌شویم. این در حالی است که صنعتی شدن باید در کادر نظام حیات جمعی دیده شود و تغییرات اجباری متناسب در ساخت سیاسی و اجتماعی و نظام آموزشی و ... لحاظ شود، اما، چون این نکات لحاظ نشد، جوامع به ابن روز افتادند به ترتیبی که الان حسرت دوران پیشاصنعتی را می‌خورند. یعنی گرفتاری‌ها چندین برابر شده و توانمندی پیشین را از دست دادند. این نوع طرز تفکر بود که باعث شد در بیست سال تورم کشور، سه هزار و نود درصد و نقدینگی ده هزار و دویست و پنجاه درصد رشد کند. وقتی ماجرای توسعه گره خورد باید روی دو جا متمرکز شد یکی اعتبار علمی جهت‌گیری‌های سیاستی و فرایند‌های تصمیم‌گیری و تخصیص منابع و دیگری نظام توزیع منافع. دقیق توضیح دهم که چطور به جای علم در فرایند سیاست‌گذاری و تخصیص منابع از شبه علم استفاده می‌کنند و گنجشک را رنگ می‌کنند و جای چیز دیگری قالب می‌کنند. این چه جور علمی است که یک بسته سیاستی معین در طی بالغ بر سه دهه گذشته در دستور کار نظام تصمیم‌گیری کشور قرار داشته است، اما به هیچ کدام از اهداف اعلام کرده نرسیده است و هزاران تخریب و فساد و به هم ریختگی و وابستگی ذلت‌بار و نابرابری ناهنجار را پدید آورده آما همچنان در دستور کار است و با بزک کردن جلو می‌رود. در دستکاری واقعیت و جا زدن شبه علم و دروغ و کلک و پنهان کاری واویلایی درست کردند. شما حساب کنید که در این کشور سه چهار سال است که سالنامه آماری را منتشر نمی‌کنند. نزدیک سی سال است که روند تحولات سهم مربوط به ارزش آفرینی واسطه‌گریی مالی را حذف کردند تا سلطه ربا را پنهان کنند در حالیکه ده متغیر کنترلی دیگر وجود دارد که با آن می‌توان موضوع را متوجه شد.

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید: وقتی که تورم از حدود متعارف فراتر می‌رود و طولانی‌تر می‌شود، اساس جامعه را تهدید می‌کند؛ بنابراین باید به تعیین کننده‌های اصلی قدرت گفت که بدانند دارند گور خود را در درجه اول می‌کنند. چرا که بخش‌های وسیعی از مردم زجر و فقر و فلاکت را تجربه می‌کنند و ستون فقرات جامعه به لرزه در می‌آید.

دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی ضمن تشریح نشانه‌های فساد در ساختار حکومت‌ها، تاکید دارد، ما به‌شدت نیازمندیم در این کشور پرچم توسعه‌خواهی را بلند کنیم و اگر این اقدام نشود، روندهای معطوف به انحطاط و اضمحلال سرعت و شتاب غیرعادی‌تری پیدا خواهد کرد.

فرشاد مومنی اقتصاددان معتقد است: فرشاد مومنی که در نشست بررسی ضرورت‌های توسعه خواهی در ایران در موسسه مطالعات دین و اقتصاد سخن می‌گفت، با بیان اینکه در این شرایط که با این نارساییها، تلخی‌ها و فرصت سوزی‌هایی روبرو هستیم، اندیشه توسعه، می‌تواند راه برون رفتی ایجاد کند، تصریح کرد: برای کسانی که طی بالغ بر سه دهه گذشته، بحث‌های من را دنبال کرده اند، این آگاهی وجود دارد که از آغازین روز‌های اجرای برنامه تعدیل ساختاری، یکی از مهمترین مولفه‌های تلاشهایم این بود که به مسئولین کشور که با نهایت توهم، به اینکه از طریق بسته سیاستی موسوم به تعدیل ساختاری گرهی از کشور بازکنند، دل بسته بودند، گوشزد کنم که برنامه تعدیل ساختاری، برنامه توسعه نیست. وی معتقد است:تا زمانی که احساس ناامنی و نااطمینانی به حداقل نرسد، امکان غلبه ظرفیت‌های دورنگری به کوته نگری فراهم نمی‌شود. ناامنی فراگیر، ریشه دارترین مانع توسعه در ایران است.

محمد قاسمی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران و استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید متاسفانه از نیمه دهه هشتاد به بعد، سیاست‌های توزیعی بدل به مطلع سیاست‌های اقتصادی کشور شد و تولید که در اصل اندازه کیکی قابل توزیع بود، به دست فراموشی سپرده شد؛ بنابراین نیازمند تصمیم‌های بدون تعارف و جدی در پنج حوزه - گسترش رقابت در فعالیت‌های اقتصادی، ثبات بخشی به اقتصاد، ارتقا سرمایه‌گذاری، کاهش فقر و بهبود توزیع درآمد و محیط کسب‌وکار - در قلب برنامه هفتم توسعه هستیم.

بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که تنها نرخ تشکیل سرمایه ثابت خالص جدید و همچنین رشد اقتصادی می‌توانند ملاک‌های خوبی برای سنجش شکل‌گیری یا عدم شکل‌گیری اشتغال در کشور محسوب شوند. در این‌صورت ایجاد یک میلیون شغل در سال جاری آیا محقق شده است؟ عددگرایی،آمار زدگی، نداشتن توان تحلیل یکپارچه، از جمله آفاتی است که مدیران ارشد بدان دچار بود و به عبارتی دور زده می شوند. ادای عملکرد دارند در حالیکه دو ریال هم بر توانمندی کشور اضافه نشده و به عبارتی، هدر دهی منابع و منافع دنباله گیری شده است. عدم توجه به مدل های اشتغال ، کم توجهی به اثرگذاری اشتغال روی اقتصاد و در نهایت کم توجهی دولت به جهت اثرگذاری اشتغال روی توسعه، باعث شده که حتی در صورت صحت ایجاد یک میلیون شغل، با بازی مسخره و برنامه ای با رویکرد رفع تکلیف مواجه باشیم. سربسته عرض می شود که کشور داری، تخصص و تدبیر می خواهد نه مقام و حکم و انتصاب . آقای رئیسی باید به فوریت به فکر ترمیم کابینه باشد.

علی سرزعیم، استاد اقتصاد دانشگاه علامه نسبت به تاثیرات منفی اقتصادی «فروش نفت به اشخاص» گفت: این کار‌ها تاثیر تورمی ندارد، چون تورم از جای دیگر می‌آید، ولی مسئله این است که این کار‌ها برای بخش نفت تاثیر اقتصادی مثبتی ندارد و به فروش بیشتر نفت کمک نمی‌کند. این مسئله بطور بدبینانه تحلیل می‌شود.

قیمت رسمی چهار قلم کالای اساسی به طور رسمی از سوی دولت افزایش یافته و همزمان یارانه برخی اقلام نظیر آرد هم حذف شده است. مجموع این افزایش قیمت‌ها به تشدید نارضایتی و اعتراضات سراسری در کشور منتهی شده است. در چنین شرایطی مردم گمان می‌کنند با توقف خرید کالا‌های گران می‌توانند بر کاهش قیمت‌ها تاثیر گذار باشند. سوال این جاست که آیا توقف خرید اقلام گران به افزایش عرضه و در نتیجه کاهش قیمت منجر خواهد شد یا نه؟

«بدون اینکه الان قضاوتی کنم از همه می‌خواهم که حکومت‌گران گرامی را مجاب کنید آنچه که درباره‌ی طول و عرض و چشم‌انداز میدان گازی چالوس مطرح است را شفاف کنند. بر اساس گفته‌ها (اگر برآورد‌ها درست باشد) بیش از پنجاه درصد نیاز اروپایی‌ها را می‌توان از طریق این میدان تامین کرد. پرسش بنیادین این است که آیا صحت دارد سهم بسیار قابل اعتنایی از این امتیاز مربوط به این میدان به شرکت‌های روسی و چینی داده شده؟ اگر این موضوع صحت دارد جزییات آن را شفاف کنید که چرا باید با این شرکت‌ها قرارداد بسته شود؟ آیا شرکت‌های صاحب صلاحیت‌تر و با وضعیت مناسب‌تر دردنیا نیست؟»

سید محمد رضا سید نورانی با رأی اکثریت شورای رقابت به ریاست این شورا و مرکز ملی رقابت انتخاب شد.

علی سرزعیم، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی و تحلیلگر مسائل مالی و اقتصادی درباره اینکه پیچیدگی‌های اخذ مجوز‌های کسب و کار چه تاثیرات مخربی بر تولید و اقتصاد کشور دارد، گفت: به طور کلی شرایط سخت اخذ مجوز‌ها بخش عرضه محصولات را محدود می‌کند، یعنی افرادی که میخواهند وارد بازار کار شوند و با سرمایه گذاری کسب و کاری ایجاد کنند را محدود می‌کنند. مجوز‌ها باعث می‌شود که موانع ورود به بازار کسب و کار زیاد و رقابت و سرمایه گذاری هم محدود شود که خود پیامد‌هایی به دنبال دارد.

کارشناس اقتصادی گفت: حکومتگران بدانند هیچ تصمیم کلیدی را نباید به یکباره و ناگهانی اعلام کنند و تصمیم‌ها باید نظام‌وار باشد نه نمایشی. برای مثال در حوزه اقتصاد تصمیمات باید محک چند موسسه پژوهشی مستقل و صاحب صلاحیت باشد. اگر یک تصمیم و سیاستی از سوی این موسسات صحه گذاشته شود می‌توان آن را اجرا کرد. باید توجه داشت که اجرای سیاست‌های ناگهانی و آمرانه راه به جای نخواهد برد و تشدیدکننده استبداد، فقر و وابستگی مستمر به خارج خواهد شد.

حجت‌الله میرزایی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به این موضوع که بنگاه‌های اقتصادی در اکوسیستمی متشکل از شرایط جهانی، صنعتی و ملی فعالیت دارند، می‌گوید: در اکوسیستم ضدبهره‌ور نمی‌توان از یک بنگاه انتظار بهره‌وری داشت،

در حالی که نصرالله جهانگرد هزینه خروج هر نخبه از کشور را معادل یک میلیون دلار می‌داند به گفته استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، نبود بازار حرفه‌ای مدیران، خلاء سیستم مدیریتی کشور است؛ چون بیشتر مدیران دولتی با فشار سیاسی انتصاب و با همان توصیه‌ها نیز ماندگار می‌شوند.

از زمان تحویل بودجه ۱۴۰۱ به مجلس شورای اسلامی یکی از مواردی که به شدت مورد انتقاد قرار گرفت، حذف ارز ترجیحی از کالا‌های اساسی و دارو است که بسیاری از کارشناسان اقتصادی و نمایندگان مجلس با اینکه اختصاص ارز ترجیحی به کالا‌های اساسی را از ابتدا نادرست عنوان می‌کردند، اما معتقد هستند با توجه به شرایط سخت اقتصادی و معیشتی جامعه، زمان حذف ارز ترجیحی نیست چراکه این کار تبعات معیشتی بسیاری خصوصا بر اقشار ضعیف جامعه خواهد گذاشت.

فرشاد مومنی عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت:ما با پارادوکس دولت روبرو هستیم و منظور از پارادوکس دولت این است که دولت می‌تواند نیرو محرکه‌ی توسعه یا نیرو محرکه‌ی اضمحلال باشد. اگر دولت بخواهد نیروی محرکه توسعه باشد باید امنیت حقوق مالکیت و حمایت‌های توسعه گرا از تولید را در دستور کار قرار دهد، اما اگر دولت بخواهد به قاعده دزد دریایی یا شیوه دولت‌های یغما گر اقتصاد را اداره کنند، موجب بی ثبات سازی و نا امن کردن فضای حیات جمعی خواهد شد. تورم بیش از هر امری یک مسئله سیاسی است و در اساس محصول سیاست گذاری‌های دولتی است که بر حسب جهت گیری‌های اتخاذ شده هم بر عرضه و تقاضا و هم بر سرنوشت مصرف کنندگان، تولید کنندگان و سفته بازان تاثیر پیدا می‌کند.

«شاخص هزینه‌های مصرف کنندگان در عرض ۱۰ سال ۱۱ برابر شده است. یعنی بار همه این ناکارامدی‌ها بر سر مردم آوار شده است. می‌گوییم چرا این اتفاق افتاده است؟ می‌گویند، چون قیمت ارز سرکوب شده است. چقدر خدا رحم کرد که قیمت‌ها سرکوب شدند که قیمت ارز از سال ۱۳۶۸ تا کنون بیش ۴ هزار برابر شده است. اگر معنی سرکوب این است بیایید تعریف تان را از مفهوم سرکوب ارائه دهید. ما به این بازارگرایان که آلت دست و مامور بزک کار‌های رانتی شده اند، میگوییم حداقل به اندازه آدام اسمیت به موازین اهاله امور به سیستم قیمت‌ها وفادار شوید و در کتاب ثروت ملل تعریف اسمیت از قیمت‌های بازاری را ببینید.»

استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی اظهار داشت: باید بگویم سیاست پولی ما با اهداف تحریم‌کنندگان هماهنگ است تا با افزایش کیفیت زندگی مردم و رفع مشکلات تولیدکنندگان.